“Ik ben helemaal idolaat van sneeuw.” Dát moge duidelijk zijn. In een kleine schouwburgzaal in Rijen projecteert de spreker zijn bevroren beelden op een groot filmdoek. Begeleid met passende geluiden bij het fotomoment en incidenteel geïllustreerd met wat filmbeelden, kijk en luister ik met tientallen anderen naar de presentatie 'Waarom ijsberen geen pinguïns eten’ van natuurfotograaf Jan Vermeer.
Het is niet bepaald een uitdagende stelling. Vraag het een willekeurige basisschool-leerling en die weet feilloos op basis van films als ‘Happy feet’ en ‘Lars, de kleine ijsbeer' het antwoord te vertellen. Maar daar ging het ook niet om. Vermeer nam de zaal mee naar de twee uiterste uitersten van de wereld die, ondanks de vele overeenkomsten, ook vele verschillen vertonen. De Noordpool en Antarctica: de bestemmingen van zijn foto-expedities.
Het valt niet mee om idolaat te zijn van deze ijskoude werelden; je hebt dan nogal wat te trotseren. Denk aan vijfendertig graden onder ‘t vriespunt, de dreiging van een sneeuwstorm, het gevaar van ijsberen op de Noordpool, er vandoor gaande sledehonden en serieuze zeeziekte bij de oversteek van de Drake Passage naar Antarctica. Doe het maar eens. Als je er al het geld voor hebt trouwens. Ik begon al aardig wat medelijden te ontwikkelen, maar dit werd meteen in de kiem gesmoord toen Vermeer met humor foto’s van zijn luxe kajuit liet zien waar hij bivakkeerde op één van zijn reizen. Maar luxe was echt geen constante factor. Echter, de baat komt in de vorm van de toegang tot een stil, vrijwel ongerept stuk aarde waar de meeste wilde dieren nog dicht benaderbaar blijken.
Jan Vermeer vertelt met verve en met trots over imposante diersoorten, het blauw in de ijsbergen en over kleine weerbarstige bloemetjes. Het publiek ziet in stilstaand beeld een ijsbeer met twee jongen een zeehond verorberen en is - ik weet het zeker - stiekem opgelucht dat die grappige pinguïns dit lot hoe dan ook bespaard wordt. Zo tussendoor verstrekt Vermeer summier wat nuttige fotografie-tips.
De zaal krijgt geen foto-expositie met uitleg bij elk beeld voorgeschoteld. Nee, Vermeer vertelt een verhaal en illustreert dit met zijn fotomateriaal. Op deze manier maakt hij zijn verhaal tot de verbeelding sprekend. Even verwarrend werd het toen zijn relaas over Nova Zembla vergezeld ging van een kaart van Alaska. Het is overigens niet vanzelfsprekend dat elke avonturier / professioneel fotograaf automatisch aardige presentaties voor een live publiek kan geven, Vermeer lukt dit heel goed. Opkomend in een pooljas en met een brede grijns, zet Vermeer al meteen de sfeer goed neer en blijft hij zijn toeschouwers boeien.
Trots komt ook tot uiting wanneer hij vertelt over zijn prijswinnende foto van een door hevige sneeuwval zwevende papegaaiduiker. We weten door zijn anekdote nu ook dat het maken van dit beeld Vermeer behalve veel babbelen, een zware overtocht, een ethisch verantwoord leugentje en een doos chocolade uit de supermarkt, ook drie uur doodstil zitten in extreme kou heeft gekost.
De foto’s van Jan Vermeer geven een liefde weer voor de natuur. Klinkt een beetje soft, maar bekijk de foto’s van twee ouder-pinguïns met hun jong en je weet exact wat ik bedoel. Vermeer fotografeert omdat zijn hart daar ligt, niet in eerste instantie om de wereld te redden. Maar uit zijn verhaal blijkt dat alles wat daar aan bijdraagt, mooi meegenomen is.
Zijn opnames zijn bedoeld om mensen te raken. In een wereld van snelle beelden en snelle beslissingen, vergeten we af en toe het stilstaande beeld. Ook om zelf even stil te staan. Deze avond zit iedereen héél stil. Gegrepen door het beeld en omringd door natuurgeluiden, waan ik me heel even in een wereld waar ik zelf degene ben die door de lens tuurt. Gelukkig - ik geef het toe - wel vanuit een stuk comfortabelere positie dan Vermeer die tig graden onder nul weerstond voor die ene perfecte foto.
Eenmaal buiten met een loodzwaar fotoboek rijker - ik heb serieus een zwak voor boeken met veel plaatjes – trek ik mijn jas wat dichter om me heen om de effecten van die ‘ernstig’ gure wind van mijn lijf te houden. De vriendin waarmee ik deze lezing bezocht, zie ik hetzelfde doen. Even ben ik blij dat we de polen op deze manier mochten beleven. Tegelijk moet ik grinniken om mijn eigen wattigheid. Ach ja, ieder z’n passie. Dat maakt het menselijk ras tenslotte ook weer boeiend voor elkáár...
Kijk op de website voor alle informatie over Jan Vermeer: Jan Vermeer Nature Photography
(foto's: Mondiavisueel)
